Lớp dưới đặc trưng cho văn hóa Quỳnh Văn là công cụ ghè đẽo thô sơ từ đá gốc, kỹ thuật mài chưa phát triển cao, công cụ chưa định hình chính xác. Đồ gốm thô và dày, chủ yếu là gốm đáy nhọn, trang trí văn thừng, văn chải, còn có loài gốm tô màu đen ánh chì và màu trắng vôi. Các nhà nghiên cứu đã liên hệ gốm tô màu Phôi Phối với gốm tô màu Bình Châu, Sa Huỳnh. Gạch xây mộ cổ ở Xuân Viên vẫn không có chất liệu kết dính, chủ yếu là xếp chồng xen nhau, dựa vào nhau thành khối vững chắc, gạch dày mỏng các viên kích thước khác nhau. Mộ cổ chôn theo kiểu vòng quấn, trong các hầm mộ có chôn theo tiền đồng, gương đồng, trâm cài tóc…

Bãi Cọi là sự pha trộn của văn hóa Sa Huỳnh - Đông Sơn: Từ kết quả khai quật các năm 2008, 2009, 2010 cho thấy Bãi Cọi là di tích thuần mộ táng, gồm các kiểu táng thức: Mộ đất và mộ quan tài (chum, bình), trong đó mộ đất chủ yếu.

Mộ đất là đặc trưng của văn hóa Đông Sơn. Tại Bãi Cọi, nhóm mộ đất chiếm tỷ lệ lớn. Đặc biệt trong một số mộ này có hiện tượng “giết chết hiện vật” trước khi đem chôn, chèn các mảnh gốm vỡ xung quanh di cốt. Hiện tượng chèn gốm trong mộ đất ở Bãi Cọi rất gần gũi với táng thức mộ đất ở di chỉ làng Vạc (Nghệ An).

Trong văn hóa Sa Huỳnh, các điểm di tích mộ táng có mộ đất rất ít, nhưng chúng thường được chôn trên các cồn, gò cát. Điều này cũng phần nào cho thấy sự gần gũi trong cách thức mai táng của cư dân Sa Huỳnh và cư dân Bãi Cọi. Bên cạnh loại mộ đất trong táng thức của cư dân Bãi Cọi sự xuất hiện loại mộ chum hình trái đào, có nắp hình nón cụt (rất giống kiểu mới được phát hiện ở Gò Mả) và loại mộ bình chôn đứng ở Bãi Cọi cho thấy dấu ấn táng thức của cư dân Sa Huỳnh.

Đồ đồng tìm thấy ở di tích Bãi Cọi rất ít, đều thuộc loại rìu có lưỡi xòe cân, rìu hình chữ nhật, lưỡi cày hình cánh bướm. Đồ đồng ở đây mang yếu tố điển hình của văn hóa Đông Sơn. Sự có mặt ít ỏi của đồ đồng trong mộ táng Bãi Cọi cũng có nét tương đồng với các di tích mộ táng Sa Huỳnh. Nhưng đồ đồng có số lượng ít so với đồ sắt và các đồ trang sức. Đồ sắt được tìm thấy tại đây cũng không nhiều và mang nhiều yếu tố Đông Sơn như giáo có họng tra cán, cuốc hình chữ U. Trong đó loại hình cuốc chữ U mang yếu tố Đông Sơn muộn. Đồ gốm Bãi Cọi đã tạo được đặc trưng riêng. Gốm Bãi Cọi là sự phát triển truyền thống của gốm Sa Huỳnh. Tuy rằng trong đồ gốm Bãi Cọi, chưa thấy những đặc trưng, điển hình của gốm Sa Huỳnh như đèn gốm, gốm tô màu, tô ánh chì, vân in mép vỏ sò… So sánh, chúng ta có thể nhận ra những yếu tố tương đồng giữa gốm Sa Huỳnh và gốm Bãi Cọi. Cũng như gốm Sa Huỳnh, xương gốm Bãi Cọi thô, pha nhiều cát, áo gốm thường có màu nâu đỏ, kiểu dáng thường ưa tạo gãy góc, trang trí các mô típ hoa văn đẹp. Loại chum, vò hình trái đào, vò hình trứng Bãi Cọi cũng giống với chum, vò ở gò Mả Voi, Cồn Ràng. Ngoài ra, với sự có mặt của nắp chum hình nón cụt, khuyên tai 3 mấu bằng đất nung đã chứng minh điều đó. Trên đồ gốm Bãi Cọi, bên cạnh yếu tố Sa Huỳnh đóng vai trò chủ đạo còn phản ánh phong cách gốm Đông Sơn qua kiểu văn dập trên đồ gốm. Sự ảnh hưởng của gốm Đông Sơn trong gốm Bãi Cọi còn được thể hiện rõ nét qua sự xuất hiện của loại hình chõ gốm. Chõ gốm là loại hình chỉ tìm thấy trong đồ gốm của loại hình sông Cả (làng Vạc) mà chưa tìm thấy ở loại hình sông Hồng, sông Mã. Sự xuất hiện chõ gốm ở di tích Bãi Cọi cho thấy mối quan hệ với di tích làng Vạc, Nghệ An.

Có thể thấy di tích Bãi Cọi hội tụ yếu tố văn hóa chủ đạo của cư dân Sa Huỳnh - Đông Sơn. Điều này cho thấy đây là một vùng đệm, điểm giao thoa của hai nền văn hóa nổi tiếng trong thời sơ sử ở nước ta. Tại đây đã gặp được vùng cực Bắc của văn hóa Sa Huỳnh và cũng là cực Nam của văn hóa Đông Sơn. Sự giao thoa, hòa trộn các yếu tố văn hóa trong di tích Phôi Phối - Bãi Cọi cho thấy văn hóa vừa thống nhất, vừa đa dạng và độc đáo của di tích này.

Phía Bắc Phôi Phối - Bãi Cọi có một số bãi mộ, chôn bằng thạp, bình, liễn, hũ, chủ yếu là màu da lươn, trên có đậy bát hoặc đĩa. Theo các nhà khảo cổ học, loại hũ hình 6 nuốm, 4 nuốm là thuộc thời Trần, có các đĩa màu nước dưa, bát cốt sứ, cũng có nơi chôn bằng hũ sành có nắp. Lần thứ 2 thám sát vào tận chân núi Hồng Lĩnh, đào sâu trên các bãi cát còn phát hiện ra lưỡi rìu mài nhẵn, khuyên tai bằng đất nung, có lỗ tròn ở giữa. Những di tích văn hoá Đông Sơn, công cụ bằng đồng thau và loại hình mộ vò ở cồn Rờm Xuân Viên là khu vực khảo cổ cổ xưa cần được khoanh vùng để bảo tồn. Là địa chỉ phong phú hấp dẫn của các nhà nghiên cứu văn hoá lịch sử. Di tích được công nhận, xếp hạng Di tích khảo cổ Quốc gia, Quyết định số 672/QĐ-BVHTTDL ngày 07/02/2013.

Tác giả bài viết: Nguồn Từ sách Di tích và danh thắng Nghi Xuân